استفاده از شاخص بهره‌وری مالمکوئیست شبکه‌ای در تفسیر عملکرد شرکت‌های پتروشیمی
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف ارزیابی عملکرد و بهره‌وری شرکت‌های پتروشیمی کشور با استفاده از شاخص بهره‌وری مالمکوئیست شبکه‌ای انجام شده است. با توجه به نقش کلیدی صنعت پتروشیمی در اقتصاد ملی، تحلیل دقیق کارایی و تغییرات فناوری در این بخش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این راستا، تحقیق حاضر می‌کوشد با توسعه مدلی شبکه‌ای مبتنی بر تحلیل پوششی داده‌ها، تصویری واقعی‌تر از عملکرد چندمرحله‌ای زنجیره‌تامین پتروشیمی‌ها ارایه دهد.
روش‌شناسی پژوهش: در این مطالعه از مدل DEA شبکه‌ای برای ارزیابی کارایی تجمعی و کارایی کل استفاده شده است. شاخص بهره‌وری مالمکوئیست به‌عنوان ابزار اصلی سنجش تغییرات بهره‌وری در بازه زمانی ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۸ به‌کار رفته است. داده‌های ۲۰ واحد پتروشیمی کشور در سه دوره زمانی متوالی (۹۵-۹۶، ۹۶-۹۷، ۹۷-۹۸) تحلیل و شاخص‌های کارایی در دو ماهیت ورودی و خروجی محاسبه شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد بیشتر واحدهای مورد بررسی در طول دوره مطالعه با رشد بهره‌وری مواجه بوده‌اند و تنها چند واحد از جمله واحد چهارم دچار پسرفت عملکردی شدند. واحد شماره ۱۵ بالاترین میزان پیشرفت را داشته است. به‌طور کلی، افزایش بهره‌وری در اکثر واحدها ناشی از پیشرفت فناوری و بهبود کارایی فنی بوده و شاخص مالمکوئیست در اغلب موارد مقادیر بالاتر از یک را نشان داده است.
اصالت/ارزش افزوده علمی: نوآوری این پژوهش در ارایه و پیاده‌سازی مدل شبکه‌ای شاخص مالمکوئیست برای ارزیابی زنجیره‌تامین پتروشیمی است که ساختار درونی و روابط بازگشتی میان زیرواحدها را نیز در نظر می‌گیرد. نتایج حاصل می‌تواند به مدیران و سیاست‌گذاران کمک کند تا نقاط قوت و ضعف واحدها را شناسایی کرده، در جهت بهبود کارایی و بهره‌وری گام بردارند و از این الگو در سایر صنایع انرژی‌محور نیز بهره گیرند.
کلمات کلیدی:
ارزیابی عملکرد، تحلیل پوششی داده های شبکه ای، شاخص بهره وری مالمکوئستمراجع
- [1] Charnes, A., Cooper, W. W., & Rhodes, E. (1978). Measuring the efficiency of decision making units. European journal of operational research, 2(6), 429–444. https://doi.org/10.1016/0377-2217(78)90138-8
- [2] Li, Y., Chen, Y., Liang, L., & Xie, J. (2012). DEA models for extended two-stage network structures. Omega, 40(5), 611–618. https://doi.org/10.1016/j.omega.2011.11.007
- [3] Färe, R. (1991). Measuring Farrell efficiency for a firm with intermediate inputs. Academia economic papers, 19(2), 329–340.
- [4] Färe, R., & Grosskopf, S. (1997). Intertemporal production frontiers: With dynamic DEA. Journal of the operational research society, 48(6), 656. https://doi.org/10.1057/palgrave.jors.2600779
- [5] Färe, R., & Grosskopf, S. (1996). Productivity and intermediate products: A frontier approach. Economics letters, 50(1), 65–70. https://doi.org/10.1016/0165-1765(95)00729-6
- [6] Färe, R., & Grosskopf, S. (2000). Network DEA. Socio-economic planning sciences, 34(1), 35–49. https://doi.org/10.1016/S0038-0121(99)00012-9
- [7] Kao, C., & Hwang, S. N. (2008). Efficiency decomposition in two-stage data envelopment analysis: An application to non-life insurance companies in Taiwan. European journal of operational research, 185(1), 418–429. https://doi.org/10.1016/j.ejor.2006.11.041
- [8] Malmquist, S. (1953). Index numbers and indifference surfaces. Trabajos de estadistica, 4(2), 209–242. https://doi.org/10.1007/BF03006863
- [9] Caves, D. W., Christensen, L. R., & Diewert, W. E. (1982). The economic theory of index numbers and the measurement of input, output, and productivity. Econometrica, 50(6), 1393–1414. https://doi.org/10.2307/1913388
- [10] Färe, R., Grosskopf, S., Lindgren, B., & Roos, P. (1994). Productivity developments in swedish hospitals: A malmquist output index approach. In Data envelopment analysis: Theory, methodology, and applications (pp. 253–272). Dordrecht: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-011-0637-5_13
- [11] Farrell, M. J. (1957). The measurement of productive efficiency. Journal of the royal statistical society series a: Statistics in society, 120(3), 253–281. https://doi.org/10.2307/2343100
دانلود
چاپ شده
شماره
نوع مقاله
ارجاع به مقاله
شماره 1